Ấn tượng ban đầu rất quan trọng - Hiệu ứng hào quang (Halo Effect)

Nhà tâm lý học người Mỹ Frederick L. Wells (1907) lần đầu tiên đưa ra khái niệm về hiệu ứng hào quang trong một nghiên cứu về xếp hạng giá trị văn học.

Nhưng hiệu ứng hào quang lần đầu tiên được chứng minh bởi nhà tâm lý học người Mỹ Edward Thorndike, người đã viết về sự thiên lệch nhận thức vào năm 1920.

Trong một nghiên cứu xem xét cách ông chủ đánh giá nhân viên của mình trong các mục trí thông minh, kỹ năng chuyên môn và lòng tin, Thorndike phát hiện ra rằng các ông chủ có xu hướng làm quá cho những đánh giá của họ về kỹ năng của nhân viên bằng ấn tượng tổng thể của họ về nhân viên. Nói cách khác, các ông chủ đánh giá về nhân viên dựa trên việc nhân viên đó có vẻ là người tốt hay xấu.

Hiệu ứng hào quang (Halo Effect) là một loại thiên vị nhận thức trong đó ấn tượng tổng thể của chúng ta về một người ảnh hưởng đến cách chúng ta cảm nhận và suy nghĩ về tính cách của người đó.

Sự ảnh hưởng của hiệu ứng hào quang:

Trong lớp học

Giáo viên dễ mắc phải lỗi hiệu ứng hào quang khi đánh giá học sinh của mình. Ví dụ, một giáo viên có thể cho rằng một học sinh cư xử tốt cũng thông minh và năng động trước thay vì đánh giá khách quan năng lực của học sinh trong từng lĩnh vực cụ thể.

Một nghiên cứu do Rosenthal và Jacobson tiến hành vào năm 1968 đã phát hiện ra rằng giáo viên thường đặt ra những kỳ vọng đối với học sinh của họ không chỉ dựa trên thành tích học tập mà còn dựa trên ngoại hình của họ.

Với thí nghiệm, các giáo viên được cung cấp thông tin khách quan, chẳng hạn như tiềm năng học tập của một đứa trẻ cùng với một bức ảnh của một cô gái hoặc chàng trai hấp dẫn hoặc không hấp dẫn. Kết quả chỉ ra rằng kỳ vọng của giáo viên về tương lai học tập của trẻ có liên quan đáng kể đến sức hấp dẫn của trẻ.

Trong công việc

Một nghiên cứu của Parrett (2015) đã xem xét tác động của vẻ đẹp đối với thu nhập dựa trên dữ liệu tiền boa của các nhà hàng ở Virginia.  Thí nghiệm chỉ ra rằng các những nhân viên hấp dẫn hơn kiếm được tiền boa hàng năm nhiều hơn gần 1261 đô la so với các nhân viên kém hấp dẫn hơn.

Hơn nữa, một cuộc điều tra về trình độ học vấn, sức hấp dẫn và trí thông minh đối với mất cân bằng tài chính và thu nhập dường như chỉ ra rằng sức hấp dẫn về ngoại hình và thể chất có thể tác động đến thu nhập cả trực tiếp và gián tiếp (Judge, Hurst & Simon, 2009).

Một nghiên cứu do Landy và Sigall (1974) thực hiện đã chứng minh tác động của hiệu ứng hào quang đối với những đánh giá của nam giới về năng lực học tập của nữ giới. Trong thí nghiệm của họ, 60 nam sinh viên đại học được yêu cầu đánh giá một bài luận được giả định của một nữ sinh viên đại học năm thứ nhất.

Các sinh viên nam chưa tốt nghiệp phải đánh giá chất lượng của bài văn và năng lực của người viết trên một số khía cạnh. Các bài luận bao gồm cả những bài mẫu viết kém và những bài viết hay.

Trong số 60 nam giới tham gia, 20 người được đưa cho một bức ảnh của một phụ nữ kém hấp dẫn với tư cách là tác giả, 20 người khác được đưa cho một bức ảnh của một phụ nữ hấp dẫn cũng với tư cách trên và 20 người cuối cùng không được cung cấp ảnh nào.

Bên cạnh đó, có 30 người tham gia đọc phiên bản được viết tốt, 30 người còn lại đọc mẫu được viết kém. Kết quả cho thấy những người tham gia đánh giá nhà văn có năng lực kém hơn khi cô ấy kém hấp dẫn và có năng lực tốt hơn khi cô ấy hấp dẫn hơn.

Một nghiên cứu gần đây hơn đã xem xét các dấu hiệu đối với trí thông minh trên khuôn mặt nam và nữ đồng thời tìm cách kiểm soát sức hấp dẫn liên quan đến hiệu ứng hào quang (Moore, Filippou & Perrett, 2011).

Trong số hơn 300 bức ảnh của sinh viên đại học Anh, những bức ảnh tổng hợp là khuôn mặt trí thông minh được tạo ra từ những bức ảnh được đánh giá cao nhất về trí thông minh và những bức ảnh tổng hợp trí thông minh thấp từ những bức ảnh được đánh giá thấp nhất về trí thông minh.

Sau đó, mỗi nhóm ảnh được chia thành khuôn mặt nam và nữ. Những người tham gia nghiên cứu, bao gồm 92 nam và 164 nữ, sẽ đánh giá các khuôn mặt về sự hấp dẫn và thông minh. Đối với nam giới, nhóm có trí thông minh nhận thức cao được đánh giá là hấp dẫn hơn đáng kể so với nhóm có trí thông minh kém và nhận thức thấp.

Hơn nữa, khuôn mặt nam hấp dẫn cũng được phụ nữ cũng như nam giới đánh giá là thân thiện và hài hước hơn. Kết quả dường như chỉ ra rằng trí thông minh có thể là một thành phần quan trọng tạo nên sức hấp dẫn trên khuôn mặt nam giới.

Hay đơn giản như ngày nay, các công ty để thực hiện các chiến dịch marketing thì sẽ thường tìm đến những người nổi tiếng, KOL hoăc influencer để tăng sức ảnh hưởng của thương hiệu và chốt đơn dễ dàng hơn.

Do vậy, để tránh đánh giá thiếu tính khách quan và làm cho vấn đề bị nhận thức sai, chúng ta cần phải ý thức được tác động của hiệu ứng này và cũng từ đó để chuẩn bị những cách giải quyết sao cho phù hợp với tình hình.