Trì hoãn - Phần 3: Ma trận trì hoãn

Đây là phần 3. Để hiểu rõ phần này, bạn nên đọc phần 1 và phần 2 trước:

• Phần 1: Tại sao những người trì hoãn lại trì hoãn
• Phần 2: Làm cách nào để đánh bại sự trì hoãn

---------------------------------------------------

Nhớ lại thời còn học trung học, nếu bạn hỏi tôi rằng tôi lúc đó có phải người trì hoãn không, tôi nó có. Học sinh trung học được học về cách căn chỉnh thời gian để phù hợp với các dự án dài hạn, và tôi tự hào bản thân tôi là người phải căn chỉnh thời gian ít hơn bất cứ ai mà tôi biết. Tôi không bao giờ trễ hạn, nhưng tôi luôn làm tất cả mọi công việc vào đêm trước đó. Tôi là một người trì hoãn.

Nhưng thật may mắn, trường trung học có đầy các dự án ngắn hạn thường xuyên và thậm chí các dự án dài hạn cũng được chia nhỏ thành nhiều giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn đều có một hạn chót của riêng nó.

Chắc chắn có "con khỉ hài lòng tức thì" trong đầu tôi, nhưng nó đáng yêu hơn bất cứ thứ gì. Và thời hạn luôn tồn tại lờ mờ nhưng liên tục, vì vậy "quái vật hoảng loạn" của tôi không bao giờ ngủ hoàn toàn. Và con khỉ biết rằng mặc dù nó có thể có một khoảng thời gian ngồi trước bánh xe mỗi ngày, nó không phải là người điều khiển và phụ trách.

Rồi đến một ngày, quãng thời gian trung học của tôi kết thúc, và tôi bắt đầu vào đại học. Đại học không giống như trung học. Các bài tập và dự án rất lớn, và có rất nhiều thời gian giữa các thời hạn. Và bởi vì bạn không phải là một đứa trẻ nữa, các thầy cô sẽ không đối xử với bạn như một đứa trẻ. Chẳng có ai thúc ép bạn hay theo dõi tốc độ làm việc của bạn, bạn chỉ cần phải nộp bài đúng hạn. Hầu hết các lớp học của tôi chỉ có vài bài tập nhỏ, một kỳ thi giữa kỳ và một kỳ thi cuối kỳ trên một đoạn 4 tháng. Như vậy có nghĩa là trong hầu hết thời gian, không có một thiời hạn cứng nào khiến bạn phải để tâm.

Do những hạn cuối không còn liên tục xuất hiện nữa, "quái vật hoảng loạn" của tôi - người vốn dĩ không thể suy nghĩ quá xa về tương lai, đã bắt đầu chế độ ngủ đông. "Kẻ ra quyết định hợp lý" của tôi - người đã không bao giờ nhận ra là anh ta dã quá dựa dẫm vào "quái vật hoảng loạn" như thế nào, bắt đầu gặp phải khó khăn khi thực hiện những kế hoạch của mình.

"Quái vật hoảng loạn" càng ngủ say thì "con khỉ thỏa mãn tức thì" càng trở nên tự tin. Trong khi đó, "kẻ ra quyết định hợp lý" - thành viên duy nhất trong não người có thể thấy được hiện thực một cách rõ ràng, muốn làm một cái gì đó. Anh ta hiểu rõ các dự án ở trường đại học lớn hơn rất nhiều so với ở trường trung học, và canh thời gian là một kỹ năng rất quan trọng và cần thiết. Anh muốn bắt tay vào thực hiện các cam kết khi thời hạn ngày càng đến gần hơn, nhưng điều đó vẫn không giải quyết được vấn đề. .  

"Kẻ ra quyết định hợp lý" rơi vào tuyệt vọng. Và mọi chuyện chỉ có thể thay đổi khi nó rơi vào tình trạng thảm khốc nhất.

Cho dù "kẻ ra quyết định hợp lý" có nhận thức rõ ràng như thế nào thì có một sự thật rằng anh ta không thể nào kiểm soát được con khỉ nếu không có sự giúp đỡ của "quái vật hoảng loạn".

Trong khi thời gian học đại học là một kinh nghiệm đau lòng cho "kẻ ra quyết định hợp lý" của tôi, nó lại là thời kỳ đỉnh cao cho "khỉ hài lòng tức thì" của tôi - kẻ đã khám phá ra rất nhiều các hoạt động trong một nỗ lực để tìm thấy chính mình. Với bàn phím điện tử Yamaha nằm ngay bên cạnh bàn của tôi, con khỉ ngày càng trở nên đam mê chơi piano. Có vẻ như mỗi lần "kẻ ra quyết định hợp lý" đang dậm chân hối thúc công việc thì cũng là lúc con khỉ đang hăng say nhất bên cây đàn piano trong vòng vài giờ.

Khi quãng đời học đại học của tôi kết thúc, mọi lo lắng về việc học tập đã hoàn toàn được vứt bỏ, bây giờ tôi có thể lao vào thế giới với 1000 tham vọng về 1000 công việc mà tôi muốn làm. Chỉ cần chờ đợi cho đến khi thế giới nhìn thấy tôi. Tôi đã có tất cả mọi thứ để cống hiến ngoại trừ kiến thức, kỹ năng và thái độ làm việc.

"Kẻ ra quyết định hợp lý" của tôi đã có rất nhiều suy nghĩ về điều này, và anh hiểu rằng con khỉ trong thời gian học đại học đang cố gắng để nói với anh một điều gì đó quan trọng. Tôi muốn trở thành một nhạc sĩ sáng tác nhạc. Đó là điều rõ ràng tôi đã rút ra, và cuối cùng, nó sẽ trở thành điều mà tôi phải làm mỗi ngày. Không cần phải chiến đấu với khỉ bởi vì nó đã có được chính xác điều nó muốn. Tôi đã khám phá ra bí mật của cuộc đời tôi. Và thế là tôi chuyển tới Los Angeles để công việc viết nhạc.

Để trả các hóa đơn, tôi bắt đầu dạy kèm cho trẻ em sau giờ học của chúng. Tôi chọn công việc này vì nó không làm phân tâm tôi trên con đường trở thành một nhạc sĩ nổi tiếng. Đây là một thiết lập hoàn hảo. Tôi đã tràn đầy phấn khích về âm nhạc. Nhưng mọi thứ đã bắt đầu thay đổi khi một điều kỳ lạ xảy ra. Khi tôi đã chắc chắn rằng tôi đã tìm thấy bản thân mình, khi tôi và "kẻ ra quyết định hợp lý" đã ngồi xuống bên cây đàn để viết một cái gì đó - hoạt động chính xác mà con khỉ đã bị ám ảnh trong suốt thời gian tôi học đại học, con khỉ đã từ chối tham gia cùng chúng tôi. "Kẻ ra quyết định hợp lý" cảm thấy bất lực, như anh đã từng ở trường đại học.

Trong khi đó, con khỉ đã tìm thấy niềm vui mới. Nó gắn bó với công việc phụ - công việc làm gia sư. Công việc gia sư đã tiến triển rất tốt, số học sinh ngày càng gia tăng. Và trong khi "kẻ ra quyết định hợp lý" đang phải đối phó với việc có quá nhiều học sinh, con khỉ sẵn sàng chấp nhận bất cứ công việc mới nào xuất hiện trong tầm mắt. Và sau đó, con khỉ bắt đầu suy nghĩ lớn hơn. Thay vì tự mình làm tất cả, nó bắt đầu tuyển dụng bạn bè của tôi để làm công việc dạy kèm. "Kẻ ra quyết định hợp lý" mỗi ngày thức dậy với một niềm háo hức để sáng tác nhạc, nhưng cả ngày chúng tôi bị chôn vùi trong các cuộc gọi và bảng tính. Con khỉ đã bắt đầu một doanh nghiệp.

Bộ não của tôi và tôi đã kết thúc trong một vùng đất khó chịu vắng bóng người. Con khỉ đã không chịu để cho cúng tôi đắm mình vào sự nghiệp viết nhạc, và "kẻ ra quyết định hơp lý" đã từ chối tham gia vào công việc kinh doanh của con khỉ. Tôi đã làm rất nhiều điều nhưng không tập trung vào một điều nào cả.

Đó là khi anh bạn thân nhất của tôi Andrew chuyển tới Los Angeles. Andrew không giống như tôi. Anh ấy sống và thở trong kinh doanh, không có bất kỳ một mối quan tâm nào trong việc theo đuổi nghệ thuật. Con khỉ của anh luôn là một con chó nhỏ thuần phục làm bất cứ điều gì mà anh nói. Khi gặp nhau, chúng tôi đã nói về việc hợp tác kinh doanh. "Kẻ ra quyết định hợp lý" của tôi vốn dĩ không coi việc kinh doanh là nghiêm túc cho đến khi đó. Nhưng việc hợp tác mở một công ty với Andrew và đặt hết tất cả tâm huyết vào đó là một lời đề nghị hấp dẫn, và rõ ràng con khỉ cũng đang đam mê kinh doanh. Tôi đã bổ nhào vào, xây dựng những gì mà tôi đã bắt đầu, chúng tôi thành lập một công ty dạy kèm cùng nhau.

"Kẻ ra quyết định hợp lý" vẫn đang vật lộn với quyết định tạm dừng sự nghiệp âm nhạc, nhưng công ty đã phát triển nhanh chóng và việc kinh doanh thì thực sự tuyệt vời như chơi một trò chơi chiến lược phức tạp với bạn bè. "Kẻ ra quyết định hợp lý" bắt đầu cảm thấy ổn và tập trung sức lực cho kinh doanh.

Và đó cũng là lúc con khỉ bắt đầu trở thành một kẻ đam mê viết blog.  

Tôi đã tình cờ viết blog trong một vài năm tại thời điểm đó. Nhưng việc kinh doanh cất cánh chỉ là những gì cần thiết để con khỉ sa đà vào sở thích viết lách của mình. Và trong những năm tiếp theo, tôi đã viết hàng trăm bài viết cho blog trong giờ nghỉ của tôi. Tôi làm việc mỗi ngày, nhưng thay vì làm những gì một doanh nhân cần phải làm, tôi chỉ suy nghĩ về việc viết blog.

Vào năm 2013, khi Andrew và tôi quyết định chúng tôi cần phải bắt đầu một cái gì đó mới, chúng tôi nhìn vào con khỉ của tôi. Nó luôn đam mê viết blog, và chúng tôi nghĩ đó là điều tôi cần phải làm trong khoảng thời gian này, vì vậy chúng tôi bắt đầu tạo ra trang web Waitbutwhy. Andrew sẽ tiếp tục phát triển công ty của chúng tôi, nhờ đó tôi sẽ đắm mình toàn thời gian vào dự án mới này, cho con khỉ chính xác điều mà nó muốn.

Sự trì hoãn cổ điển ở đại học đã biến thành một thứ gì đó điên rồ khi tôi bước chân vào đời. Nếu xét theo góc độ vi mô, nó là sự lặp lại của mô hình: "kẻ ra quyết định hợp lý" cố gắng làm điều gì đó và con khỉ sẽ làm cho việc đó trở nên khó khăn. Nhưng nếu nhìn ở góc độ vĩ mô, trong một ý nghĩa rộng lớn hơn, đó là gần như tôi luôn phải đuổi theo con khỉ. Sau khi nó đánh bại tôi rất ngon ở đại học, tôi tự hỏi liệu có phải việc chiến dấu với con khỉ ngay từ đầu đã là một sai lầm. Con khỉ được sinh ra ở bên trong tôi, nó là một phần nguyên thủy của tôi, vậy tạo sao tôi không sử dụng nó như một chỉ dẫn để chú ý tới những khuynh hướng của mình.

Vì vậy, khi tôi đang làm một việc gì đó mà con khỉ muốn làm một việc khác, tôi đã trì hoãn công việc của tôi lại để xây dựng cuộc sống của tôi xung quanh công việc mới mà con khỉ mong muốn. Nhưng vấn đề là: con khỉ gần như là một ảo ảnh, khi tôi đến nơi của nó thì nó đã không còn ở đó nữa. Tôi thật sự bối rối. Phải chăng con khỉ chạy tới nơi đó vì lý do nó thật sự muốn ở đó, hay vì đó là nơi mà "kẻ ra quyết định hợp lý" không tồn tại? Liệu con khỉ thật sự có niềm đam mê của riêng mình, hay nó chỉ cố gắng để giữ tôi lại, không cho tôi làm bất cứ điều gì tuyệt vời với năng lượng và tài năng của tôi?

Năm ngoái tôi đã tìm hiểu một sơ đồ nhỏ mà tôi nghĩ rằng nó nắm giữ chìa khóa cho câu hỏi trên. Nó được gọi là Ma trận Eisenhower.

Ma trận Eisenhower đặt bất cứ điều gì bạn có thể dành thời gian để làm trên 2 dài liên phổ: một từ nhiệm vụ cấp bách nhất đến ít cấp bách nhất, và phổ còn lại chạy từ cực kỳ quan trọng đến hoàn toàn không quan trọng. Dựa vào đó, nó chia thế giới của bạn thành 4 phần.

Ma trận này khá phổ biến trong cuốn sách nổi tiếng của Stephen Covey "7 thói quen của người thành đạt" và đã được đặt theo tên của Tổng thống Dwight Eisenhower. Ông nổi tiếng là một người làm việc rất năng suất với khẩu hiệu "làm việc quan trọng nhất trước tiên". Ông cho rằng chúng ta nên dành hầu hết thời gian của mình cho góc 1 và góc 2. Và ma trận của Eisenhower sẽ trông như thế này:

Điều đó thì tuyệt vời cho Dwight Eisenhower. Nhưng bạn biết ông Tổng thống không có cái gì trong đầu? Ông ta không có "con khỉ hài lòng tức thì" trong đầu. Nếu Eisenhower có con khỉ, ông sẽ biết ma trận của ông trông như thế này:  

Nếu bạn muốn biết bất kỳ thông tin gì về Góc 4, hãy hỏi một người trì hoãn. Bởi vì họ sống ở đó. Đối với một người không trì hoãn, Góc 4 là một nơi hạnh phúc để dành thời gian sau một ngày làm việc mệt mỏi. Nó được gọi là "sân chơi hạnh phúc". Nhưng những người trì hoãn thì thường xuyên ở đó dù họ không muốn, bởi vì con khỉ giữ họ ở đó, trong khi "kẻ ra quyết định hợp lý" cầu xin họ rời khỏi. Và họ có một cái tên khác cho Góc 4: Sân chơi đen tối.

Những người trì hoãn chỉ đi vào Góc 1 và Góc 3 khi "quái vật hoảng loạn" đang đứng bên cạnh họ và la hét không ngừng, và họ ở đó với áp lực, căng thẳng và mồ hôi chảy đầy trên mặt.

Còn Góc 2 là một nơi xa lạ với người trì hoãn, xa, rất xa, đại loại như Sao Hỏa hoặc Sao Kim vậy. Người trì hoãn biết đó là nơi quan trọng, anh ta muốn đi đến đó nhưng có một vấn đề nghiêm trọng: con khỉ muốn tránh xa Góc 2 trong khi "quái vật hoảng loạn" thì lại không quan tâm về nơi đó. Và sự kết hợp chết người đó đánh bại người trì hoãn hết lần này đến lần khác.

Lý do điều này là tai hại bởi vì con đường dẫn tới giấc mơ của người trì hoãn, con đường để mở rộng tầm nhìn và khám phá tiềm năng thực sự của mình bắt buộc phải chạy qua Góc 2. Góc 1 và Góc 3 có thể là nơi giúp chúng ta sống sót, nhưng Góc 2 mới là nơi giúp chúng ta phát triển, thăng hoa và thành công. Góc 2 là nơi của những dự án quan trọng, lớn và dài hạn.

Nhưng nếu bạn là người trì hoãn, bạn vẫn còn một sự "may mắn". Bạn có một trợ thủ đắc lực, một người táo bạo và không sợ hãi, với năng lượng dồi dào và tài năng xuất chúng, người sẽ đánh bại con khỉ dễ dàng như đạp chết một con kiến - đó là "bạn trong tương lai".

"Bạn của tương lai" là một đồng mình quan trọng nhất - một người nào đó sẽ luôn xuất hiện để giải quyết những vấn đề của bạn. Tôi biết tất cả những điêu này một cách trực tiếp. Tôi của tương lai là một anh chàng tuyệt vời.

Khi đồng hồ báo thức của tôi vang lên và tôi không muốn thức dậy, tôi chỉ cần nhấn vào nút báo lại, để lại các công việc mà "tôi của tương lai" sẽ thay tôi làm. Danh sách những công việc của tôi có 2 phần: một phần ngắn và dễ dàng dành cho tôi, và phần còn lại là một con đường dài, đầy những điều mà tôi không thể tưởng tượng ra sẽ làm như thế nào, bởi vì chúng rất nhầy nhụa (đọc lại phần 2 của loạt bài này nếu bạn đã quên khái niệm "kế hoạch nhầy nhụa"). Tôi của tương lai sẽ xử lý tốt những điều đó, không phàn nàn, không khiếu nại. Tôi của tương lai sẽ không có vấn đề ngay cả với những nghĩa vụ xã hội quan trọng nhất. Gần đây tôi đã được mời tham dự một buổi phản hồi cho một vở kịch kéo dài 3 giờ được viết bởi một người mà tôi hầu như không quen biết, tôi chắc chắn không có ý định làm điều đó, nhưng tôi cảm thấy có lỗi khi nói "không", vi vậy tôi giải thích là tôi có một vài tháng bận rộn nhưng tôi sẽ tham gia khi buổi phản hồi được tổ chức một lần nữa vào mùa hè này. Đó là vấn đề của "tôi trong tương lai", không phải của tôi.

Tôi của tương tai có một sự cân bằng trong cuộc sống và kỷ luật tuyệt vời mà tôi chỉ có thể mơ ước. Tôi hiếm khi tập thể dục nhưng "tôi của tương lai" sẽ đến phòng tập thể hình và thực hiện tất cả các bài tập thay tôi. Và tôi rất thích các bữa ăn lành mạnh mà "tôi của tương lai" sẽ ăn bởi vì bây giờ tôi không có thời gian để nấu ăn. "Tôi của tương lai" là một anh chàng mà ai cũng muốn được giống như anh ta, tôi đề nghị bạn nên mua cuốn sách của anh ta (cuốn sách mà hiện nay tôi vẫn chưa bắt đầu viết) vì anh ta là một tác giả nổi tiếng.

Nhưng vai trò quan trọng nhất của "tôi trong tương lai" là anh ta sẽ đưa chúng ta trở lại Ma trận Eisenhower. Trong một sự thuận tiện của số phận, "tôi của tương lai" đã dành hầu hết thời gian của mình ở một nơi mà tôi hầu như không bao giờ đến: Góc 2. "Tôi của tương lai" sống ở Góc 2 và khi tôi lập ra một danh sách những việc quan trọng cần làm thì đa số chúng đều nằm ở Góc 2. Tôi không cần phải thất vọng, bởi vì tôi biết "tôi của tương lai" đang chờ ở Góc 2 để thực hiện những việc đó. Điều đó là tốt, so với những tình huống thảm khốc mà "tôi của quá khứ" - một thằng vô dụng, đã để lại cho tôi: 

Nhưng dù có nhiều đức tính tốt đẹp như thế nào, "tôi của tương lai" có một khuyết điểm chết người, đó là: ANH TA KHÔNG TỒN TẠI.

"Bạn của tương lai" chỉ là một ảo ảnh như niềm đam mê bất tận của con khỉ. Tôi đã tin vào sự tồn tại của "tôi trong tương lai" cho tất cả các kế hoạch quan trọng của tôi. Nhưng mỗi khi tôi đi đến một thời điểm mà tôi nghĩ rằng tôi sẽ tìm thấy "tôi của tương lai", tôi không tìm thấy anh ta. Người duy nhất có mặt ở đó là tôi ngu ngốc của hiện tại. Đó là điều tệ hại nhất về "tôi của tương lai", tại bất cứ thời điểm nào thì anh ta cũng ở trong tương lai. Khi tôi gặp "tôi của tương lai", anh ta đã biến thành "tôi trong hiện tại" và không thể làm những công việc mà bạn giao cho anh ta. Công việc chỉ có thể được làm bởi một người không có con khỉ, bạn giao việc cho "bạn của tương lai" vì anh ta không có một con khỉ. Và khi phát hiện ra anh ta cũng có một con khỉ giống như của bạn, bạn lại tiếp tục ủy quyền cho "bạn của tương lai xa hơn", với hy vọng ở thời điểm tiếp theo anh ta sẽ tồn tại.

Đó là lý do vì sao trong nhiều năm, tôi không thể cung cấp những nỗ lực đầy đủ cho công việc. Các công việc quan trọng đòi hỏi tôi phải thường xuyên sống trong Góc 2, nhưng tôi luôn cảm thấy chúng quá khó khăn, do đó tôi tìm ra những sở thích và đam mê khác để thay thế. Con khỉ luôn chạy theo những sở thích và đam mê mới nằm ở Góc 4. 

Góc 4 là nơi ưa thích nhất của con khỉ.

Và đây là những gì diễn ra khi tôi theo đuổi sự nghiệp sáng tác âm nhạc:

Và khi tôi quyết định theo sự dẫn dắt của khỉ để chạy vào việc kinh doanh, tôi đã quên mất một điểm quan trọng: Việc tôi tham gia vào kinh doanh đã biến nó từ một việc không quan trọng thành một nhiệm vụ quan trọng, và do đó việc kinh doanh đã di chuyển từ Góc 4 (nơi mà con khỉ thích nhất) tới Góc 2 (nơi mà con khỉ ghét nhất).

Thực tế việc tôi mong đợi cho khỉ vẫn ám ảnh với công việc kinh doanh khi tôi chuyển nó sang Góc 2 đã chứng tỏ tôi hiểu biết về con khỉ ít như thế nào. Niềm đam mê của con khỉ không bao giờ làm âm nhạc, kinh doanh hay viết blog. Niềm đam mê của con khỉ luôn là Góc 4.

Và điều con khỉ thích về Góc 4 không phải bởi vì Góc 4 có gì đặc biệt, mà chỉ vì Góc 4 không phải Góc 1 và Góc 2. Con khỉ có bản năng cốt lõi là làm những gì đơn giản nhất, nó không thể chịu đựng được những Góc quan trọng vì những Góc quan trọng là nơi bạn phải chịu đựng những áp lực, là nơi bạn phải làm gì đó để chứng minh, là nơi mà những hành động của bạn luôn đi kèm với hậu quả, nơi mà bạn có thể sẽ thất bại. "Không, cảm ơn!" - Con khỉ nói.

Viết 300 bài viết blog khi tôi phải phát triển kế hoạch kinh doanh không phải là việc dễ dàng nếu xét ở khía cạnh tôi phải bỏ sức ra để viết chúng, nhưng nó là việc dễ dàng theo nghĩa nó không đi kèm với nguy cơ thất bại và hậu quả, nó không đi kèm với cảm giác căng thẳng và lo lắng.

Khi tôi bắt đầu viết cho Waitbutwhy, tôi biết rằng tôi cần phải viết về sự trì hoãn. Tôi cần phải cố gắng để kể ra những điều điên rồ xảy ra trong đầu tôi. Sau nhiều lần ủy quyền nó cho "tôi của tương lai" cuối cùng tôi đã cố gắng cắn răn viết ra "Phần 1: Tại sao những người trì hoãn lại trì hoãn".

Độc giả phản ứng rất sôi nổi. Đã có hơn 1300 comment trong 2 bài viết đầu tiên về trì hoãn của tôi. Và đây là những email mà tôi nhận được từ độc giả:

Đã có hàng ngàn email, rõ ràng những vấn đề này không phải chỉ tôi mới gặp phải.

Và các email không phải là ngắn gọn kiểu như "Này, tôi thích bài viết về trì hoãn của bạn, bye!", chúng được viết rất kỹ lưỡng và chân thành. Một số người đã nói rằng bài viết đã làm cho họ khóc. Và họ không khóc vì lỡ nhìn thấy những hình ảnh xấu xí mà tôi đã vẽ, họ khóc vì tôi đã viết về "vấn đề quan trọng nhất trong đời" của họ.

Những email gửi cho tôi dao động dữ dội, bao gồm người thuộc nhiều lứa tuổi, đủ các loại ngành nghề, và đến từ hầu hết các nước trên thế giới. Tôi đã nghe từ một đứa bé 13 tuổi ở Pakistan, một giáo sư trung niên ở Argentina, một y tá đã nghỉ hưu 80 tuổi ở Mississippi; một nhà thiết kế đồ họa người Đức, một tác giả người Úc, một nhà làm phim người Ghana, một doanh nhân Hàn Quốc. Và các sinh viên - một đám các sinh viên vừa làm nhiệm vụ Góc 2 cuối cùng của họ.

Trong cùng một cách, những người này đều có những vấn đề chính xác như nhau, và cũng chính là vấn đề mà tôi có: một con khỉ hài lòng tức thì mà họ không thể kiểm soát. Nhưng tôi nhận thấy, sau khi đọc một vài câu chuyện của họ, đó là mức độ mà điều này ảnh hưởng đến cuộc sống của họ thay đổi đáng kể, tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể của họ. Sự khác biệt này chia các độc giả trì hoãn của tôi thành 3 loại:

1. Những người trì hoãn vô vọng:

Trong tất cả những người trì hoãn thì "những người trì hoãn vô vọng" đang ở trong tình trạng tồi tệ nhất. Một người trì hoãn vô vọng vĩnh viễn cắm trại ở Góc 4 và sự trì hoãn đã phá hoại hoàn toàn cuộc đời họ. Một người trì hoãn bình thường có thể bién thành một người trì hoãn vô vọng bởi 2 lý do:

A. Khỉ của họ đã không còn sợ hãi "quái vật hoảng loạn" và nó đã trở thành đấng toàn năng.

B. Họ là một người trì hoãn bình thường nhưng họ đang ở trong một tình huống mà hạn chót đang ở rất xa và không tồn tại bất kỳ áp lực nào.

Tình huống A là siêu tồi tệ, và như tôi đã đọc từ các email của độc giả, tình huống này không phải là không phổ biến. Những người này đã mất khả năng để làm hầu như bất cứ điều gì quan trọng đối với họ và họ đã rơi vào một trong hai trạng thái: hoặc là họ đang ở trong một vòng xoáy đi xuống hoặc là họ đã bỏ cuộc hoàn toàn. 

Trong tình huống B, những người trì hoãn bình thường đã không gặp phải một tình trạng đủ thảm khốc. "Quái vật hoảng loạn" của họ không có đầy đủ lý do để thức dậy, và thật không may, con khỉ của họ hoàn toàn không sợ một con "quái vật hoảng loạn" đang ngáp ngủ.

2. Những người trì hoãn năng động:

Chúng ta đã chưa nói nhiều về Góc 3, nhưng đó lại là nơi nguy hiểm nhất. Nó là nơi thường xuyên lui tới của những "người trì hoãn năng động". Cuộc sống của những người trì hoãn năng động trông như thế này:

Những "người trì hoãn năng động" trông có vẻ như làm việc rất năng suất, nhưng cô ta thực sự là một kẻ mạo danh - một người trì hoãn mang mặt nạ của người làm việc hiệu quả. Bằng cách chi tiêu tất cả thời gian của mình vào Góc 3, cô ấy trông có vẻ bận rộn, cực kỳ bận rộn, nhưng cô không bao giờ có được sự tiến bộ nào cho mục tiêu thật sự của mình.

Người trì hoãn năng động có một con khỉ rất thông minh. Và Góc 3 là chiến thuật thông minh nhất của con khỉ. Con khỉ biết rằng "kẻ ra quyết định hợp lý" - một kẻ vốn dĩ rất cả tin, sẽ được xoa dịu nếu con khỉ không dành quá nhiều thời gian cho Góc 4. Vì vậy con khỉ tạo ra một trận chiến trong việc đi qua đi lại giữa Góc 3 và Góc 4. Điều này tạo ra một ảo giác của năng suất, bởi vì những người trì hoãn loại này luôn ảo tưởng rằng "bận rộn = năng suất".

Vì vậy những người trì hoãn năng động sẽ dành cả ngày để trả lời email, lau chùi bàn ghế, gọi những cuộc gọi không quan trọng, sắp xếp lại danh sách công việc, tham gia vào các cuộc họp... và nếu cô ấy đánh giá bản thân mình dựa vào thời gian cô ấy đã không vào "Sân chơi đen tối" (Góc 4) thì cô ấy đúng là một người thành công vang dội. Nhưng vào cuối ngày, sự hài lòng của cô đi kèm với một cảm giác trống vắng, và "sân chơi hạnh phúc" cũng không còn đủ hạnh phúc. Cô ấy có thể lừa dối bản thân rằng mình rất năng suất, nhưng trong tiềm thức cô ấy biết rằng cô đã không làm những gì cần phải làm. Cảm giác hài lòng của cô ấy trộn lẫn với sự thất vọng.

Trong thực tế, cô ấy đã sống trong một sự trì hoãn lớn được tô vẽ rực rỡ bởi con khỉ. Thay thì cố gắng để dành chiến thắng trong trận chiến đi tới Góc 2, "kẻ ra quyết định hợp lý" của người trì hoãn năng động đã bị con khỉ đánh lừa vào việc chiến đấu trong một chiến trường sai, dẫn tới một niềm tin sai lầm rằng họ đã làm việc rất năng suất.

Một khó khăn khác mà những người trì hoãn năng động phải đối mặt là đôi khi Góc 3 cải trang như Góc 1. Những người trì hoãn năng động luôn tin rằng những điều khẩn cấp là những điều quan trọng. Nhưng thực tế không phải như vậy. Và Eisenhower cũng đã từng nói:

"Những điều khẩn cấp thì ít khi quan trọng, và những điều quan trọng thì ít khi khẩn cấp"

Nói cách khác, Góc 1 thường không tồn tại. Điều này không phải lúc nào cũng đúng nhưng nó thường đúng với những người mà sự nghiệp của họ chưa đạt tới một mức dộ thành công nhất định. Bởi vì khi bạn làm một công việc vừa quan trọng vừa khẩn cấp tức là bạn đã đạt được một số thành tựu đáng kể rồi. Những người mới bắt đầu một sự nghiệp thường có Góc 1 bỏ trống, nhưng oái ăm thay những người này thường thích lao vào những điều khẩn cấp.

Càng quan sát tôi càng thấy rằng những người siêu bận rộn thường là những người đã tự gói mình vào Góc 3, xem kẽ là những khoảng thời gian gián đoạn bởi việc chạy ra chạy vào Góc 4. Tôi biết bất cứ khi nào tôi nói với mọi người rằng tôi bận rộn như thế nào, hầu như lúc đó tôi đang đắm chìm trong những việc nhảm nhí ở Góc 3. Những người thực sự điều khiển cuộc sống của họ có xu hướng có nhiều không gian trống trong lịch trình của họ. Nhưng xã hội yêu thích và đánh giá cao sự bận rộn. Câu nói "bạn có quá nhiều thời gian rảnh" thường là một sự xúc phạm. Do đó những người trì hoãn năng động luôn cảm thấy như họ đang làm đúng. Và trong khi những "người trì hoãn năng động" cảm thấy bản thân mình ưu việt và vượt trội hơn những "người trì hoãn vô vọng", thực tế là trên khía cạnh năng suất khi thực hiện những điều quan trọng, cả 2 loại người đó đều như nhau.

Điều quan trọng ở đây là bạn phải cẩn thận với Góc 3. Góc 3 sẽ đẩy bạn lên một máy chạy bộ không bao giờ dừng. Và nếu bạn không cẩn thận, Góc 3 sẽ hủy hoại cuộc sống của bạn. Tôi biết, vì tôi đã trải qua rất nhiều thời gian làm một người trì hoãn năng động.

Qua các email độc giả gửi cho tôi, những người trì hoãn năng động phổ biến nhất ở 2 ngành nghề: các nghệ sĩ và các doanh nhân. Lời khuyên của tôi là trong cả 2 trường hợp, bạn phải làm chủ cuộc sống của bạn và cải thiện kỹ năng của bạn, phát triển một mạng lưới của bạn và tạo ra một tầm nhìn hiếm khi khẩn cấp.

3. Những người trì hoãn thành công:

Sau khi trải qua phần lớn thời gian cảm thấy không thể tối đa hóa bản thân mình, từ khi bắt đầu Waitbutwhy một năm rưỡi trước đây, tôi đã viết hơn 250 000 từ tương đương với 1000 trang sách, và thứ tôi đang làm là thực sự quan trọng đối với tôi. Lần đầu tiên, sự hài lòng của thành tự không đi cùng với sự bứt rứt tội lỗi hay cảm giác trống rỗng tuyệt vọng. Tôi đã làm được! Tôi đã là một người hành động.

Không hẳn!

Thực tế là tôi đã không thể chiến thắng được con khỉ của tôi nhiều hơn một chút nào so với những "người trì hoãn vô vọng" và những "người trì hoãn năng động". Sự khác biệt là tôi đã có một Góc 1 béo mập trong cuộc sống của tôi. Nó không phải là Góc 3 đóng giả làm Góc 1. Nó là Góc 1 thật sự. Mối quan hệ thân mật của tôi với độc giả và áp lực mà nó tạo ra đã đánh thức "quái vật hoảng loạn". Và chỉ cần lượng độc giả đủ nhiều, "quái vật hoảng loạn" sẽ bắt đầu quan tâm đến công việc viết blog của tôi.

Đây là một trận chiến tuyệt vời cho một người trì hoãn như tôi, bởi vì tôi đã đặt được "quái vật hoảng loạn" vào vị trí tối ưu nhất của anh ấy và nhờ đó anh ta đã phát huy hiệu quả toàn bộ sức mạnh của mình.

Tất nhiên con khỉ của tôi vẫn tiếp tục tàn phá cuộc sống của tôi theo bất kỳ cách nào nó có thể. Tôi đã kéo dài thời gian và trì hoãn nhiều lần việc hoàn thành bài viết này. Nhưng có một sự khác biệt giữa những gì con khỉ làm bây giờ và những gì nó đã từng làm với những dự án trước kia của tôi. Với những dự án khác, con khỉ dành thời gian trong góc 4 để theo đuổi những dự án đầy tham vọng khiến cho "kẻ ra quyết định hợp lý" bối rối. "Kẻ ra quyết định hợp lý" không thật sự chắc chắn những gì mình muốn, và anh đặt câu hỏi liệu con khỉ có thật sự tâm huyết với một điều gì đó. Nhưng lần này, anh đã mặc kệ con khỉ, bởi vì anh đã chi tiêu rất nhiều thời gian trên con đường quan trọng này, và anh có một niềm tin mạnh mẽ vào những cam kết mà trước đây anh chưa từng có. Bởi vậy, anh vẫn cho phép con khỉ nhảy điệu nhảy Góc 3 - Góc 4, nhưng khi thời điểm quan trọng đến, anh không cho phép con khỉ can thiệp vào Góc 1 của mình.

Tôi vẫn chưa chinh phục được sự trì hoãn, nhưng ít nhất hiện tại tôi là loại ít tồi tệ nhất của người trì hoãn - một "người trì hoãn thành công".

Một người trì hoãn thành công là người đã tìm thấy giải pháp cho những vấn đề trì hoãn của mình, nhưng nó thường không lành mạnh, không đẹp và không bền vững. Nó chỉ là một giải pháp tạm thời.

Tôi đã nhận được nhiều email từ những "người trì hoãn thành công" và các mô hình của họ tương tự với tôi. Một người trì hoãn thành công có thể hạnh phúc trong cuộc sống của họ nhưng không phải thường xuyên hạnh phúc trong cuộc sống của họ. Bởi vì là một người trì hoãn thành công không làm cho bạn thành công. Thành công thật sự là một cuộc sống cân bằng và hài hòa. Nhưng những người trì hoãn thành công sống trong áp lực, họ bị tước đoạt phần lớn thời gian của "sân chơi hạnh phúc". Một vấn đề khác là những người trì hoãn thành công chỉ làm tốt công việc ở Góc 1, anh ta vẫn hiếm khi đặt chân vào Góc 2 - nơi mà sự phát triển chuyên môn và sự sáng tạo đột phá diễn ra.

Trên thế giới có nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn sự trì hoãn, như nghèo đói, bệnh tật, chiến tranh... tất cả làm cho sự trì hoãn như một vấn đề nhòe nhoẹt nhỏ nhoi, một cái gì đó đau khổ cho những người có cuộc sống không thật sự đau khổ. Nhưng nếu bạn dành thời gian đọc qua một đống email liên quan đến vấn đề trì hoãn, bạn sẽ thấy rằng trì hoãn cũng là một vấn đề nghiêm trọng, nó không chỉ là vấn đề của những người trì hoãn mà ảnh hưởng của nó còn có thể lan rộng ra cả xã hội.

Hãy tưởng tượng trên thế giới có rất nhiều những người tài giỏi cũng giống như Elon Mush hay Steven Job nhưng họ đã không cống hiến được gì đặc biệt cho thế giới bởi vì họ đã lãng phí thời gian trong những góc phần tư sai. Và đó là sự mất mát cho thế giới.

Cuộc đời mỗi con người là một số lượng nhất định của những "điểm thời gian", và nó quan trọng ở việc bạn sử dụng chúng như thế nào. Hãy nhìn vào sự khác biệt giữa một người dành 30 giờ một tuần cho Góc 2 và một người khác chỉ dành 2 giờ mỗi tuần cho Góc 2. Góc 2 là nơi những tiến bộ thật sự xảy ra và những thành tựu thật sự được tạo ra, và những người dành 30 giờ mỗi tuần cho Góc 2 đã đạt được gấp 15 lần những người chỉ dành 2 giờ mỗi tuần cho Góc 2. Nhưng trên thực tế, chênh lệch sẽ còn lớn hơn, bởi vì "vạn sự khởi đầu nan", càng về sau lại càng dễ. Nếu bạn đầu tư 1/15 khoảng thời gian, kết quả bạn đạt được sẽ nhỏ hơn 1/15 rất nhiều. Sự khác biệt giữa một người bình thường và một người phi thường là cách họ dành thời gian cho các góc phần tư của họ. 

Xóa bỏ ảo tưởng:

Nếu chúng ta muốn cải thiện cách chúng ta chi tiêu "những điểm thời gian", chúng ta phải nhìn thế giới qua một Ma trận Eisenhower rõ ràng, tức là phải xóa bỏ những ảo tưởng. Chúng ta phải biết rằng sự cấp bách và quan trọng khác nhau ở mỗi người, do đó bạn phải tự đặt câu hỏi cho chính mình: "Điều gì là quan trọng nhất đối với tôi?"

Những điều quan trọng là những điều đóng góp cho sứ mệnh và mục tiêu dài hạn của bạn. Xác định vấn đề khẩn cấp nêu xoay quanh việc tự hỏi cái gì là quan trọng nhất. Khẩn cấp không nên là thứ mà bạn muốn làm ngay, nó nên là "việc mà tôi sẽ hưởng lợi nhiều nhất nếu nó xảy ra sớm". Nói cách khác, thứ tự ưu tiên của bạn nên được thiết lập bởi "kẻ ra quyết định hợp lý" của bạn hơn là "quái vật hoảng loạn của bạn". Trí tuệ nằm trong "kẻ ra quyết định hợp lý", khi "quái vật hoảng loạn" nhảy ra, "kẻ ra quyết định hợp lý" sẽ mất đi sự khôn ngoan của mình.

Bạn cũng có thể thu thập thêm số liệu về cách bạn sử dụng thời gian của bạn. Hãy chú ý bao nhiêu giờ bạn tiêu tốn trong mỗi góc phần tư, bạn có thể cực kỳ ngạc nhiên và khó chịu bởi kết quả. 

Trở thành ông chủ của bộ não của bạn:

Một khi bạn đã cảm thấy rõ ràng trên Ma trận Eisenhower, bạn phải giành quyết kiểm soát nơi mà bạn sẽ chi tiêu nhiều "điểm thời gian" vào đó nhất. Đây là thách thức lớn nhất trong cuộc sống của một người trì hoãn.

Phần thưởng của giành quyền kiểm soát là rất rõ ràng. Thật không thể tin được bao nhiêu việc quan trọng sẽ có thể được thực hiện, trong khi vẫn duy trì một lối sống cân bằng, nếu bạn kiểm soát việc chi tiêu điểm thời gian của bạn. Và những người không kiểm soát được sẽ mất phần lớn thời gian của họ vào Góc 3 và Góc 4, và cảm thấy như họ không có một chút thời gian nào cho một trong hai hoặc công việc hoặc cuộc sống của họ, và họ hoàn thành rất ít.

Một người trì hoãn có thể đi được một nửa chặng đường đúng khi họ sử dụng sức mạnh thô bạo để sắp xếp lại cuộc sống và trở thành một "người trì hoãn thành công". Nhưng điều đó giống như thuê một vệ sĩ thay vì học cách chiến đấu. Điều quan trọng khi chống lại sự trì hoãn là bạn phải làm chủ được bộ não của mình.

Nếu bạn tra google về cách để ngăn chặn sự trì hoãn, bạn sẽ tìm thấy hơn 1000 bài viết cung cấp những lời khuyên tuyệt đẹp để làm điều đó. Vấn đề là những lời khuyên này chỉ dành cho những người lành mạnh. Còn những người trì hoãn lại là những người không tỉnh táo. Những người trì hoãn luôn ảo tưởng rằng họ  lành mạnh, vì vậy họ đọc một bài báo tư vấn và nghĩ rằng họ sẽ có thể áp dụng nó vào cuộc sống của họ. Nhưng sau đó nó không hoạt động theo cách ấy.

Một người trì hoãn muốn thực hiện theo các lời khuyên đó, trước hết anh ta phải có được sự kiểm soát. Một tay đua xe có thể nhận được rất nhiều bài tập huấn luyện, nhưng một khi đang ở trên đường đua, ai đang kiểm soát tay lái và bàn đạp mới là điều quan trọng.

Ở cấp độ sâu nhất, nó là trận chiến của sự tự tin. Giữa "kẻ ra quyết định hợp lý" và "con khỉ thỏa mãn tức thì", ai có sự tự tin hơn thì kẻ đó sẽ chiến thắng và thống trị mỗi quan hệ.

Điểm khởi đầu nằm ở ý thức. Bạn phải ý thức được càng nhiều càng tốt. Bạn phải nhân ra con khỉ, nhận ra các góc phần tư, nhận thức được cái gì là quan trọng và cái gì là khẩn cấp. Con khỉ luôn ở đó, khi bạn thức dậy vào buổi sáng nó đã ở đó, khi bạn làm việc nó ở đó, bạn phải liên tục để ý tới nó.

Bạn phải học cách quyết đoán với con khỉ "Không phải bây giờ, con khỉ!", và sau đó sẽ dần làm chủ tay lái. Cuộc sống của bạn sẽ thay đổi mãi mãi.

Theo Waitbutwhy (Tim Urban)

Biên dịch và Việt hóa: Woody Übermensch - Ohay TV

******************************

Các bài viết khác có thể bạn sẽ thích:

• 30 trích dẫn hay nhất của Donald Trump
• Tại sao chúng ta không thể tìm kiếm hạnh phúc lâu dài
• Hãy lưu giữ ý tưởng cho tương lai